De Vereniging Nederlandse Riviergemeenten (VNR) is in 1989 opgericht naar aanleiding van de Sandozramp; een brand in een Zwitserse chemische fabriek zorgde voor de afvoer van vervuild bluswater via de Rijn. Dit had ook gevolgen voor de waterkwaliteit van het Nederlandse Rijnwater. Gemeenten, ook langs de Maas, hadden behoefte aan informatie over de oorzaak en vooral de gevolgen van deze vervuiling en misten een organisatie om in gezamenlijkheid het gemeentelijk geluid te laten horen. Daar ging de VNR voor zorgen.
Milieu was in eerste instantie de focus van de activiteiten. Er is uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar milieuaspecten in havens en wat daar aan te doen. Aandacht was er voor de afvalstoffen van de scheepvaart, waar een verdrag over opgesteld is en een milieubeleidsplan. Via een brede enquête onder leden is inzicht gekregen in de baggerproblematiek van de rivieren.
De hoge waterstanden van 1993 en 1995 en de bijna-overstromingen waren aanleiding om het werkveld te verbreden naar meer aspecten die samenhangen met de ligging van een gemeente aan een grote rivier. Met het opstellen en de uitwerken van de Planologische Kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier kwam er aandacht voor hoogwaterveiligheid. Hoe houden we Nederland veilig tegen overstroming, hoe werken we dat uit en wat is de rol van de gemeente hierbij? Menig Ruimte voor de Rivierproject is de revue gepasseerd. Op eenzelfde manier was er aandacht voor de uitwerking van Natura 2000 in beheerplannen voor de uiterwaarden.
Sinds 2010 is er veel aandacht voor het opstellen en uitwerken van het Deltaprogramma in het algemeen en het Deltaprogramma Rivieren in het bijzonder. Het Deltaprogramma is een programma waarin Rijk, provincies, waterschappen én gemeenten samen werken aan het nu en in de toekomst beschermen van Nederland tegen hoog water en de zorg voor voldoende drinkwater. Gemeenten hebben hierin een belangrijke rol. Het Deltaprogramma Rivieren werkt de plannen verder uit in het programma Integraal Rivier Management. Ook nu blijft het van belang dat gemeenten aangeven wat wel en niet mogelijk is en zijn de verbindende schakel met de bewoners van het rivierengebied.
Daarnaast staat milieu weer op de agenda. Zo is er aandacht voor de vervuiling met (zwerf)afval van de rivieren en de uiterwaarden en hoe dit tegen te gaan. Dat zou kunnen leiden tot een perspectief van een drinkbare rivier.
De aandacht voor de rivier heeft ertoe geleid dat bestuurders steeds meer de kansen en mogelijkheden zien die de rivier biedt. Dat we niet alleen kijken hoe we ons moeten beschermen tegen de gevaren van een rivier, maar vooral hoe we gebruik kunnen maken van de kracht en schoonheid van de rivier. We bespreken de mogelijkheden voor de leden om samen te werken aan het verder op de kaart zetten en ontwikkelen van de rivier. We gaan voor schone, aantrekkelijke en beleefbare rivieren!
Natuurlijk krijgen de onderwerpen van de toekomst aandacht en ook daarvan bespreken we de mogelijkheden. Het gaat bijvoorbeeld om klimaatverandering; dat geeft hogere afvoer van de rivieren, maar we zullen ook met elkaar het water van piekbuien moeten verwerken. En als we aan energietransitie denken, dan biedt de rivier een breed palet aan mogelijkheden. Met elkaar wisselen we van gedachten hoe dit vorm kan krijgen.
Was de VNR in de beginjaren een vereniging die haar geluid moest laten horen, nu zijn we een vereniging die in de belangstelling staat. Andere overheden vragen de VNR om advies over rivierwater gerelateerde onderwerpen en zoeken via de VNR contact met gemeenten.