Door iedere lidgemeente van de Vereniging Nederlandse Riviergemeenten stroomt een rivier die de potentie heeft om duurzame energie op te wekken. Of dit nu is via waterkracht, aquathermie of het leggen van zonnepanelen op een zandwinplas, het is interessant dit mee te nemen bij het opstellen van de Regionale Energie Strategieën.
Mogelijkheden
Voor water uit energie is minder aandacht dan voor zon- en windenergie. Langzaamaan komen er bewezen technieken, bijvoorbeeld windenergie op zee, zonneweides op water of waterkracht uit verval bij stuwen. Veel stuwen worden de komende jaren gerenoveerd. Tijd om te bekijken wat daar (nieuwe) mogelijkheden zijn, aangezien water een continue bron voor energieopwekking is.
Langs de IJssel is de potentie van het rivierwater in beeld gebracht voor waterkracht. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om te bepalen waar bijvoorbeeld watermolens in kribben aangebracht kunnen worden.
Bij aquathermie wordt gekeken wat de mogelijkheden zijn om de rivier te gebruiken om gebouwen te koelen of te verwarmen. Het rivierwater wordt dan opgenomen in het warmtenet. Het gaat om Thermische Energie uit Oppervlaktewater (TEO). Het gemeentehuis van Deventer wordt op die manier verwarmd / verkoeld, net als een middelbare school vlak langs de Maas in Cuijk.
Voorbeelden van gemeenten en tegenkrachten
Onder de leden van de VNR is de vraag uitgezet om voorbeelden van het gebruik van de rivier voor het opwekken van energie te delen. Van de gemeenten die gereageerd hebben, heeft een paar een concreet voorbeeld. Gemeenten zijn vooral aan de slag met het verkennen de mogelijkheden van bijvoorbeeld aquathermie in nieuwe woonwijken in de buurt van de rivier.
Kennis over de mogelijkheden en toepassingen, maar ook over wat er moet gebeuren en wat het oplevert, is er binnen het gemeentelijk apparaat nauwelijks. Daar is behoefte aan, net als aan concrete voorbeelden en pilots. Niet alleen over de technische mogelijkheden, maar ook wie trekker is in een project, hoe het georganiseerd wordt, hoe participatie vorm kan worden gegeven en wie wat financiert. Effecten op de natuur in het algemeen, en vissen in het bijzonder, is een punt van aandacht bij de ontwikkeling van technieken.
Rijkswateren
De rivieren zijn Rijkswateren en daarmee in beheer bij Rijkswaterstaat. Het heeft duurzaamheid als uitgangspunt van al het handelen. Op het gebied van energie betekent dit dat Rijkswaterstaat, waar mogelijk, energie bespaart en zelf duurzaam voorziet in de eigen energievoorziening. Dit gebeurt met een windmolenpark op de Maasvlakte. Daarnaast stelt Rijkswaterstaat haar areaal beschikbaar aan derden voor het opwekken van duurzame energie, mits hierdoor de primaire taken niet in gevaar komen. Alle aanvragen voor gebruik gaan via het Rijksvastgoedbedrijf, dat de administratie regelt rondom het in gebruik geven van gronden. Dit gebeurt marktconform, openbaar en transparant.
Samen optrekken
Als er wordt gekeken naar het winnen van duurzame energie uit rivierwater is het goed Rijkswaterstaat in een vroegtijdig stadium te betrekken. Zij kunnen dan mee denken. Daarnaast zijn ook energiebedrijven en coöperaties in beeld.
Op dit moment is de opbrengst van energie uit water relatief laag in vergelijking met zon en wind. Water is echter wel een continue bron, want het blijft stromen. Zeker lokaal biedt het goede mogelijkheden die afgewogen kunnen worden in een Regionale Energie Strategie. Zo zou het gebruik van waterkracht kunnen voorkomen dat er een windmolen geplaatst moet worden. En wat we nu in gang zetten hoeft niet voor altijd te blijven: een zonnepark is na 20 jaar afgeschreven. Dan zijn er vast nieuwe technieken ontwikkeld die hun eigen ruimte vragen. Door voorbeelden met elkaar te delen, zowel leerpunten als kansen, helpen we elkaar verder.