In het kader van het Deltaprogramma en als onderdeel van het deelprogramma Rijnmond-Drechtsteden is een landelijk onderzoek gedaan of het huidige ruimtelijk instrumentarium, de wijze van bekostigen en de rol van de betrokken overheden voldoende zijn toegesneden zijn op de complexe waterveiligheidsopgave. Het onderzoek, genaamd Pilot ‘Ruimtelijk Instrumentarium Dijken’ (pilot RID), is uitgevoerd door het hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard.
Idee Pilot
Uit het Deltaprogramma blijkt dat in grote delen van het land, tot in de verre toekomst, dijken moeten worden verhoogd en/of versterkt, om ons te beschermen tegen het water. Veel dijkvakken zijn echter nu al dicht bebouwd met kenmerkende lintbebouwing en dijkhuizen aan en op de dijk. Een cultuurhistorisch dijklint en dijkversterking gaan niet altijd samen. Hier zit een spanningsveld bij de opgave voor de toekomst.
Het versterken en verhogen van de dijken met grond (klei) is een duurzame oplossing. Dit vraagt echter ook veel ruimte langs de dijk, ruimte die er niet altijd is. Hier zijn (technische)oplossingen voor, maar deze zijn vaak veel kostbaarder en minder duurzaam.
In pilot RID is onderzocht of het in algemene zin geldend wettelijk ruimtelijk instrumentarium in juridische zin volstaat of aanpassing behoeft om de toekomstige ruimtelijke opgave voor de dijkversterkingen voldoende te faciliteren. Daarbij zijn onder andere de schaderegelingen als planschade en nadeelcompensatie nader beschouwd. In financiële zin is onderzocht of geheel of gedeeltelijke aankoop en sloop van bebouwing, die dijkversterking belemmert of bemoeilijkt, perspectieven voor de uitvoering biedt.
Inbreng VNR
De onderzoeken zijn uitgevoerd in samenwerking met de voor ruimtelijke ontwikkeling en dijkversterking relevante publieke partijen (Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen). In aanvulling hierop zijn in zogenoemde verkenningen de inzichten en meningen van overige direct en indirect betrokken publieke en private partijen verzameld. De VNR is aanwezig geweest bij de verkenningen en heeft input geleverd en meegedacht met de onderzoekers van de pilot. Gemeentelijk bestuurders van de taakgroep Rijn/Waal konden inbreng leveren.
Vijf aspecten die daarbij naar voren kwamen zijn:
- Anticiperen op de toekomst, benutten van de tijd;
- Duidelijkheid voor de eigenaren;
- Draagvlak creëren;
- Duidelijkheid over juridisch en financieel instrumentarium.
Bevindingen
Uit de analyses van de pilot komt naar voren dat er voldoende juridische mogelijkheden zijn voor overheden om met elkaar vanuit een gezamenlijke toekomstvisie te komen tot een integrale inrichting van de ruimte op en rond de dijk, inclusief mogelijke ruimtereservering voor toekomstige dijkversterkingen. Dit geldt ook voor de mogelijkheden die de huidige schaderegelingen, zoals planschade en nadeelcompensatie, bieden. Hierbij is het essentieel dat de betrokken overheden bij de ruimtelijke planvorming (vroeg)tijdig afspraken maken over de be- en afhandeling van schadeclaims.
Voor het opstellen van een gezamenlijke toekomstvisie wordt in de pilot een aantal processtappen aanbevolen. Zo moet de opgave waterveiligheid en de opgave ruimtelijke plannen goed in beeld zijn. Dan kan vanuit een gezamenlijke visie verder gewerkt worden. Dan wordt ook duidelijk welke financiële en juridische instrumenten nodig zijn. Het gehele rapport van de pilot is te vinden op de website van het Hoogheemraadschap.
Proefproject
Om ervaring op te doen met het voorgestelde proces wordt aanbevolen om binnen het Deltaprogramma dit proces te doorlopen in een voorbeeldgebied. Een zogenaamd proefproject. Dit sluit aan bij de wens vanuit het HWBP om te gaan werken vanuit een trajectvisie.
Vanuit de pilot wordt een oproep gedaan voor het aanmelden van een proefproject. Voorwaarden hierbij zijn in ieder geval:
- Een waterveiligheidsopgave op de lange termijn;
- Voldoende bebouwing langs de dijk;
- Bestaande of te ontwikkelen ruimtelijke visie in het gebied.
Als u voorbeelden heeft, een proefproject zou willen opstarten op basis van de pilot RID, of meer informatie wilt omtrent de pilot, dan kunt u zich melden via info@vnrgemeenten.nl.