Schone rivieren is een onderwerp dat regelmatig terug keert op de agenda van de taakgroepvergaderingen. In september is een update gegeven over de voortgang van de projecten langs de verschillende rivieren en een toelichting op het landelijke project schone rivieren.
Schone Maas / Waal / IJssel / Nederrijn-Lek
In 2012 is het project Schone Maas in Limburg van start gegaan. Twee jaar later is Brabant aangesloten. In 2016 deden 24 gemeenten mee met 178 trajecten waar circa 2200 vrijwilligers ongeveer 4500 vuilniszakken opgehaald hebben. De samenwerking tussen de verschillende partijen is de kracht van het project. Niemand voelt zich verantwoordelijk voor zwerfafval, maar door samenwerking en te dA?en, komen we met elkaar ver. De rol van gemeenten wisselt echter, terwijl continuA?teit van belang is.
De Waal met de Waaljutters werkt volgens eenzelfde principe. Hier deden in 2016 acht gemeenten mee, met 1350 vrijwilligers op 73 tracés, die in 2016 30 ton afval ophaalden. Het gaat niet alleen om het opschonen, maar ook om het creëren van bewustzijn; zowel bij het afvalprobleem als bij de schoonheid van de rivier. Met opruimacties kunnen ook doelstellingen in het sociale domein bereikt worden, bijvoorbeeld door het betrekken en actief maken van vluchtelingen, kinderen en mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt. Er ontstaan onderlinge verbindingen tussen de vrijwilligers en de betrokkenheid bij het gebied en de omgeving wordt groter.
De IJssel werkt met een andere aanpak. Daar staan niet de opruimacties centraal; een mooie en schone leefomgeving is het uitgangspunt, waarbij de rivier een middel is en de samenleving betrokken wordt. Het streven is een IJssel met schoon water en schone oevers. De coördinatie ligt bij Circulus Berkel en ROVA en er is veel aandacht voor bewustwording, participatie en de publiekskant. Steeds meer bedrijven en gemeenten sluiten zich aan, waarbij particuliere initiatieven gebundeld worden.
Langs de Nederrijn-Lek hebben de eerste gesprekken, onder andere met gemeenten, plaats gevonden om te bekijken wat daar de beste werkwijze is. Ook in de haven van Rotterdam, langs het Haringvliet en de Schelde zijn initiatieven ontstaan om in gezamenlijkheid te werken aan een schone rivier en schone uiterwaarden.
Project Schone Rivieren: naar een aanpak bij de bron
Veel afval in de zeeën komt daar via de rivieren. Het IVN, de Plastic Soup Foundation en Stichting de Noordzee zijn het project Schone Rivieren gestart. Het einddoel is een schone, gezonde en plasticvrije Nederlandse Delta en grote betrokkenheid van inwoners bij de zorg voor de natuur in het rivierengebied. Zij willen dit doen via burgerparticipatie, ontwikkelen van kennis, beleid beA?nvloeding, bedrijven mobiliseren en communicatie.
Het doel is te komen tot een aanpak van het afval bij de bron. Hiervoor moet onderbouwde kennis over de herkomst van het afval beschikbaar zijn. Dan kan met de veroorzakers naar een oplossing gezocht worden. Om de kennis te verzamelen wordt in samenwerking met vele partijen gebruik gemaakt van “Citizen science”. Vrijwilligers worden opgeleid om het afval te analyseren, in dit geval volgens de OSPAR-methode (ook al gebruikt voor het analyseren van vuil langs de kust). Zij doen dit op vastgestelde meetvakken voordat de opruimacties van start gaan. Het gaat om een onderzoek van vijf jaar op item-niveau. Met de resultaten gaan de organisaties in gesprek met bedrijven en beleidsmakers om te zoeken naar duurzame oplossingen. Vooralsnog is het nodig door te gaan met de opruimacties; iedere gevulde afvalzak scheelt weer afval in de oceaan.