In diverse schone rivieren projecten wordt gewerkt aan het opruimen van zwerfafval. Dit wordt steeds vaker gecombineerd met onderzoek; wat wordt er opgeruimd en waar komt het vandaan? Op die manier kan de bron bepaald en benaderd worden. Het Rijk heeft een gezamenlijke aanpak plastic zwerfafval in rivieren in gang gezet. Er is een bedrag beschikbaar voor het in beeld brengen van hotspots, het onderzoeken van reinigingsmethoden, het ontwikkelen van een schone oeveraanpak en het monitoren van microplastics.
Problematiek
Algemeen bekend is dat een deel van het plastic van het land via de rivieren in de oceanen terecht komt. Er bestaat diverse Europese Regelgeving die hier op inspeelt, zoals de Kaderrichtlijn Marien, Kaderrichtlijn Water, EU Plastics Strategy en de Richtlijn Single Use Plastics.
De Staatssecretaris heeft in november een brief geschreven aan de Tweede Kamer om uitvoering te geven aan een gezamenlijke aanpak Plastic zwerfafval. Daar is een bedrag van 5 miljoen euro mee gemoeid. Rijkswaterstaat WVL voert al diverse kennis- en uitvoeringstaken uit op het gebied van milieu en leefomgeving. Bij het onderdeel afval circulair gaat het om VANG, zwerfafval en circulaire economie. Zij gaan ook aan de slag met de gezamenlijke aanpak zwerfafval.
Aanpak Rijk
Met opruimen alleen komen we er niet. Nodig zijn een brede aanpak en een gedragsaanpassing. Er zijn drie lijnen uitgezet. Er wordt gekeken naar hotspots en slim reinigen. Door een inventarisatie van wat er waar ligt en wanneer komen de meer vervuilde gebieden in beeld. Daar komen pilots voor vangsystemen, die zijn gericht op het afvangen van vuil, maar ook op het circulair verwerken ervan. De eerste pilots zijn uitgevoerd, waaronder de bubble barrier, shoreliner en plastic schep. Deze systemen moeten de ontwikkelfase uit en breed toegepast gaan worden. Hiervoor worden nieuwe pilots in de IJssel gedaan.
Als tweede gaat RWS de microplastics monitoren. Die zijn minder zichtbaar, maar wel vervuilend. Het monitoringssysteem en –programma zitten nog in de ontwikkelfase.
Tenslotte wordt ingezet op de Schone Oever aanpak. Door analyse van het opgeruimde materiaal en door samen met beheerders en gebruikers te komen tot een optimale mix van maatregelen per locatie, voorlopig bij focusgebieden.
Schone rivieren Netwerken
In 2012 startte het Schone Maas Limburg project als samenwerkingsverband van 40 partijen. Individuele acties werden opgenomen in een gezamenlijke aanpak. In de jaren daarna is deze aanpak uitgerold naar alle grote rivieren en ook grote wateren. Daardoor is veel afval opgeruimd. Deze opruimactiviteiten worden aangevuld met citizen science, waarbij ook geturfd wordt wat er opgeruimd wordt.
Langs de IJssel is de aanpak net anders. Daar worden de opschoonactiviteiten gebundeld en voorbeelden met elkaar gedeeld. Het is vooral een netwerk; ieder doet op zijn eigen manier mee.
Maar ook particuliere initiatieven blijven zich ontwikkelen. Vaak vanuit een intrinsieke noodzaak dat het zo niet langer kan. Het beeld is dat burgers de schroom voorbij moeten om afval op te ruimen en daarmee aan anderen laten zien wat het effect is van het weggooien van afval. Het blijkt dat een ‘zwerfafvalbrigade’ een goede manier is om mensen onderdeel uit te laten maken van een groep die goed bezig is en uitstraling heeft.