De VNR is ruim 30 jaar geleden opgericht als reactie op de ‘Sandozramp’. Ernstige vervuiling die vanuit Zwitserland het stromende Rijnwater aantastte en daarmee ook gevolgen had voor de Nederlandse waterkwaliteit. Het milieu was de basis voor gemeentelijke samenwerking en kennisuitwisseling, het accent lag op waterbodems en milieuvervuiling. Daar zijn in de loop van de jaren vele andere rivier onderwerpen aan toegevoegd. De vereniging bundelt nu een kleine 70 gemeenten met ruim 3 miljoen inwoners.
Op en rond de rivier vragen vele functies om een toereikende plek. Natuur, scheepvaart, recreatie, grondstofwinning en de rivier zelf hebben een plek nodig en hebben hun eigen eisen en wensen. Wij streven ernaar deze functies in goede harmonie met elkaar vorm te geven en een aantrekkelijk rivierengebied te creëren. Goede inpassing, ofwel ruimtelijke kwaliteit, is daarbij van belang. We doen dit met de kaders voor de zorg voor veiligheid op het water en achter de dijken als uitgangspunt. De hoge waterstand van begin 2018, maar ook de lage waterstand van de rivieren in die warme en droge zomer, de daarop volgende droge zomers en de hoge zomerse waterstanden in 2021 door langdurige en heftige regenval, toont aan dat aandacht voor water onverminderd nodig blijft. Onze vereniging geeft rivierwater die aandacht en is bij veel verschillende onderwerpen nauw betrokken: nationaal, regionaal, waar nodig internationaal, maar vooral ook lokaal.
Onze vereniging heeft een bijzonder karakter; we zijn een platform en ontmoetingsplaats voor bestuurders van riviergemeenten. Kennisuitwisseling tussen gemeenten, klankbord voor andere overheden, meningsvorming in een informele omgeving en standpuntbepaling zijn de activiteiten die ons netwerk vormen. Daarnaast behartigen we gemeentelijke rivierbelangen, in goede samenwerking met de VNG. Door inzet op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau en zowel regionaal, nationaal als internationaal. De werkzaamheden worden uitgevoerd voor een jaarlijkse contributie die in 2021 ligt op slechts 4,0 eurocent per inwoner.